Εθισμός και ανδρική γονιμότητα

Ο εθισμός, η εξάρτηση δηλαδή από μια ουσία ή δραστηριότητα/συνήθεια, είναι ένα παγκόσμιο

πρόβλημα που παρουσιάζει σημαντικά αυξανόμενο ποσοστό επιπολασμού, και έχει επιβλαβείς

επιπτώσεις στην ανθρώπινη ψυχική, συμπεριφορική και φυσιολογική υγεία. Αρκετές μελέτες

αναφέρουν επίσης το σοβαρό αντίκτυπο του εθισμού στην γονιμότητα και την αναπαραγωγική

λειτουργία των ανδρών. Σε αρκετές περιπτώσεις, οι αρνητικές επιπτώσεις μπορούν να αντιστραφούν

με την διακοπή της χρήσης ουσιών, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις οι βλάβες στην αναπαραγωγική

υγεία δεν είναι αντιστρέψιμες.

Ποιες εξαρτησιογόνες ουσίες όμως επηρεάζουν την ανδρική γονιμότητα?

Μαριχουάνα (κάνναβη)

Η μαριχουάνα, που αποτελείται από αποξηραμένα φύλλα και άνθη από το φυτό Cannabis sativa,

καπνίζεται για να απελευθερώσει την ψυχοδραστική ένωση Δ9-τετραϋδροκανναβινόλη (THC). Η

δραστική αυτή ένωση συνδέεται με τους σχετικούς υποδοχείς κανναβινοειδών οι οποίοι εντοπίζονται

τόσο στον εγκέφαλο όσο και στους όρχεις. Συνεπώς, η κάνναβη μπορεί να ασκήσει τόσο άμεσες (π.χ.

στους όρχεις) όσο και έμμεσες (π.χ. στον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-γοναδικής μοίρας) επιδράσεις

στη σπερματογένεση. Μια άμεση τοξική επίδραση της στη σπερματογένεση τεκμηριώθηκε σε μια

πρόσφατη μελέτη , όπου 27 υπογόνιμοι τακτικοί χρήστες κάνναβης συγκρίθηκαν με 27 υπογόνιμους μη

χρήστες κάνναβης. Οι συγγραφείς παρατήρησαν ότι τα ποσοστά χρωμοσωμικών ανωμαλιών και

κατακερματισμού του DNA ήταν σημαντικά υψηλότερα στους χρήστες κάνναβης έναντι των μαρτύρων.

Οι Hehemann et al. αξιολόγησαν δείγματα από 409 υπογόνιμους άνδρες, όπου το 17% από αυτούς

ήταν σημερινοί χρήστες κάνναβης και παρουσίαζαν αυξημένο κίνδυνο μη φυσιολογικής μορφολογίας

σπέρματος και μειωμένο όγκο σπέρματος. Οι Gundersen et al. ήταν οι πρώτοι που εξέτασαν την

επίδραση της χρήσης κάνναβης στην ποιότητα του σπέρματος από υγιείς νεαρούς άνδρες στο γενικό

πληθυσμό. Η συγκέντρωση σπέρματος, ο συνολικός αριθμός σπερματοζωαρίων, το ποσοστό των

κινητών και το ποσοστό των μορφολογικά φυσιολογικών σπερματοζωαρίων ήταν μειωμένα μεταξύ των

συχνών χρηστών.

Αντίθετα, στην μελέτη των Nassan et al., που περιλάμβανε 365 χρήστες κάνναβης έναντι 297

μαρτύρων, παρατηρήθηκε υψηλότερη συγκέντρωση σπέρματος στους χρήστες κάνναβης. Οι Belladeli

et al. στην μετα-ανάλυση τους δεν κατάφεραν να αποδείξουν καμία στατιστικά σημαντική επίδραση

της κάνναβης στις σπερματικές παραμέτρους.

Ηρωίνη

Η ηρωίνη είναι ένα οπιοειδές ναρκωτικό που παράγεται από την μορφίνη. Σύμφωνα με μελέτη που

πραγματοποιήθηκε σε 25 εξαρτημένους από την ηρωίνη άνδρες και σε 25 υγιείς άνδρες, η ηρωίνη

οδηγεί σε σημαντικά χαμηλότερη κινητικότητα και βιωσιμότητα των σπερματοζωαρίων καθώς επίσης

και σε μειωμένα ποσοστά φυσιολογικών μορφών του σπέρματος (Nazmara et al.,2019). Ομοίως, στην

μελέτη των Rezaei-Mojaz et al. παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές στην ολική και στην προοδευτική

κινητικότητα καθώς και τη βιωσιμότητα του σπέρματος στους άνδρες με εξάρτιση στην ηρωίνη έναντι

των υγιών. Επιπλέον οι συγγραφείς παρατήρησαν πως η διάρκεια της εξάρτησης από την ηρωίνη

συσχετίζεται αρνητικά με την βιωσιμότητα και την κινητικότητα του σπέρματος (Rezaei-Mojaz et al.

2020). Οι Ragni et al. μελέτησαν 80 άνδρες εξαρτημένους από την ηρωίνη και/ή τη μεθαδόνη. Οι

αναλύσεις σπέρματος από όλους τους εξαρτημένους από την ηρωίνη και τους χρήστες ηρωίνης-

μεθαδόνης ήταν μη φυσιολογικές, ενώ μόνο το 45% των ατόμων που έλαβαν μεθαδόνη ήταν

παθολογικά. Σε όλες τις περιπτώσεις, η ασθενοσπερμία ήταν μία από τις ανωμαλίες (100%), ενώ το

24% παρουσίασε τερατοσπερμία και υποσπερμία και το 17% ολιγοσπερμία .

Κοκαΐνη

Η κοκαΐνη είναι ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο ναρκωτικό, με υπεροχή των ανδρών στη χρήση της. Τα

εθιστικά κριτήρια της κοκαΐνης σχετίζονται με την επίδρασή της στους μεταφορείς ντοπαμίνης, όπου

δρα ως αναστολέας επαναπρόσληψης ντοπαμίνης. Η ανάλυση των Bracken et al. αποτέλεσε την πρώτη

μελέτη που εντόπισε τη σχέση μεταξύ της χρήσης κοκαΐνης και των παραμέτρων του σπέρματος. Η

χρήση κοκαΐνης σε μια ομάδα 1309 Αμερικανών ανδρών συσχετίστηκε με χαμηλή συγκέντρωση

σπέρματος. Οι συγγραφείς ανέφεραν επίσης ότι η μεγάλη διάρκεια χρήσης σχετίζεται με μειωμένη

συγκέντρωση, κινητικότητα σπέρματος και αυξημένα ποσοστά ανώμαλης μορφολογίας των

σπερματοζωαρίων. Ανέφεραν επίσης ότι οι άνδρες με ιστορικό χρήσης κοκαΐνης 5 ετών ή μεγαλύτερο

είχαν δύο φορές περισσότερες πιθανότητες να έχουν χαμηλή κινητικότητα σπέρματος. Μελέτες για την

επίδραση της κοκαΐνης στην γονιμότητα έχουν πραγματοποιηθεί και σε ζωικά μοντέλα, οι οποίες

αναφέρουν μειωμένη διάμετρο των σπερματικών πόρων και μειωμένη ποσότητα γεννητικών κυττάρων

μεταξύ άλλων.

Διεγερτικά τύπου αμφεταμίνης (ATS)

Τα ATS είναι μια μεγάλη ομάδα ουσιών, συμπεριλαμβανομένης της αμφεταμίνης, της μεθαμφεταμίνης,

της μεθυλφαινιδάτης και ενώσεων που μοιάζουν με MDMA/έκσταση, οι οποίες χρησιμοποιούνται για

ψυχαγωγικούς σκοπούς και μπορούν να ληφθούν από το στόμα, με ένεση ή μέσω καπνίσματος. Οι

αμφεταμίνες έχουν αναφερθεί ότι μειώνουν τον αριθμό των σπερματοζωαρίων, τη φυσιολογική

μορφολογία, την κινητικότητα, τα επίπεδα τεστοστερόνης και προκαλούν απόπτωση σε

σπερματοζωάρια ζωικών μοντέλων. Μέχρι σήμερα, μόνο λίγες μελέτες έχουν διερευνήσει την

επίδραση αυτών των διεγερτικών στις παραμέτρους του ανθρώπινου σπέρματος. Οι Pham et al.

παρατήρησαν ότι η χρήση διεγερτικών (είτε μεθυλφαινιδάτη είτε αμφεταμίνες) έχει ως αποτέλεσμα

μειωμένο συνολικό αριθμό κινητών σπερματοζωαρίων και μειωμένο όγκο σπέρματος, ενώ οι

υπόλοιπες παράμετροι δεν ήταν σημαντικά διαφορετικές στους εξαρτημένους έναντι των μη

εξαρτημένων ανδρών.

Ανδρογονικά αναβολικά στεροειδή

Για αρκετές δεκαετίες, η τεστοστερόνη και τα συνθετικά της παράγωγα έχουν χρησιμοποιηθεί για τις

αναβολικές και ανδρογόνες ιδιότητές της. Η μελέτη των Holma et al, υπέδειξε ότι η χρήση

μεταντιενόνης σχετίζεται με μειωμένο αριθμό, κινητικότητα και φυσιολογικές μορφές των

σπερματοζωαρίων. Τα ίδια αποτελέσματα στην ποιότητα του σπέρματος ανέφεραν και οι Κnuth et al,

μελετώντας πολλαπλά αναβολικά. Στην μελέτη των Torres-Calleja συμμετείχαν 15 άνδρες που έκαναν

χρήση πολλαπλών αναβολικών και 15 υγιείς άνδρες ως κοντρόλ. Από την ομάδα εθισμού οι οκτώ είχαν

αριθμό σπερματοζωαρίων κάτω από το κατώτερο φυσιολογικό όριο, τρεις είχαν αζωοσπερμία, δύο

πολυσπερμία ενώ δύο είχαν φυσιολογικό αριθμό σπερματοζωαρίων. Το ποσοστό των μορφολογικά

φυσιολογικών σπερματοζωαρίων μειώθηκε σημαντικά και μόνο το 17,7% είχε φυσιολογικά

σπερματοζωάρια. Στην ομάδα κοντρόλ, μόνο ένα άτομο είχε ολιγοσπερμία. Τα ανδρογονικά αναβολικά

στεροειδή έχει βρεθεί επίσης πως έχουν σημαντικές επιπτώσεις στα ορμονικά επίπεδα των ανδρών.

Καφεΐνη

Η καφεΐνη (1,3,7-τριμεθυλξανθίνη) βρίσκεται στον καφέ, το τσάι, τα αναψυκτικά, τα ενεργειακά ποτά

και τη σοκολάτα. Σχετικά με την επίδραση της στην ανδρική γονιμότητα αντιφατικά αποτελέσματα

έχουν βρεθεί. Οι Marshburn et al., ανέφεραν ένα σημαντικά υψηλότερο ποσοστό μη φυσιολογικών

μορφών σπέρματος σε άνδρες που έπιναν ≥ 4 φλιτζάνια καφέ/ημέρα. Αντιθέτως σύμφωνα με τους οι

Ramlau-Hansen et al. η έκθεση στην καφεΐνη δεν φάνηκε να επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα του

σπέρματος. Οι Radwan et al. απέτυχαν επίσης να βρουν στοιχεία για τη σχέση μεταξύ του

κατακερματισμού του DNA και της κατανάλωσης καφέ, σε 286 υγιείς άνδρες. Στην μελέτη των Yang

et al. η κατανάλωση καφέ βρέθηκε να σχετίζεται με αυξημένη κινητικότητα του σπέρματος κατά 8,9%

και 15,4% στου άνδρες που κατανάλωναν 1-2 φλιτζάνια/εβδομάδα ή 3 φλιτζάνια/εβδομάδα,

αντίστοιχα. Η κατανάλωση coca cola συσχετίστηκε με μειωμένο όγκο σπέρματος κατά 4,1% ή 12,5% για

1-2 μπουκάλια/εβδομάδα ή 3 μπουκάλια/εβδομάδα. Τέλος, οι Belloc et al., παρατήρησαν ότι η

κατανάλωση καφεΐνης οδηγεί σε υψηλό όγκο και χαμηλή συγκέντρωση σπέρματος σε σύγκριση με τους

μη καταναλωτές.

Όσον αφορά την επίδραση του αλκοόλ και του καπνίσματος στην ανδρική γονιμότητα μπορείτε να

ανατρέξετε σε προηγούμενες δημοσιεύσεις όπου αναλύονται εκτενώς.