Παράγοντες που επιδρούν στην ανδρική γονιμότητα

Η 15 η Ιουνίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Γονιμότητας με πρωτοβουλία της Assisted

Conception Taskforce (ACT) και αποτελεί μέρα ενημέρωσης για την υπογονιμότητα των ζευγαριών.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), ως υπογονιμότητα ορίζεται η αδυναμία ενός

ζευγαριού να επιτύχει σύλληψη μετά από 1 χρόνο τακτικής και απροστάτευτης σεξουαλικής επαφής. Η

υπογονιμότητα αποτελεί ένα πρόβλημα υγείας που επηρεάζει το 15% των ζευγαριών της

αναπαραγωγικής ηλικίας. Αν και μερικοί άνθρωποι εξακολουθούν να θεωρούν τη γονιμότητα ως

«γυναικείο πρόβλημα», μελέτες υποδεικνύουν ότι ο ανδρικός παράγοντας συμβάλει ή ευθύνεται

εξολοκλήρου στο 50% των περιπτώσεων υπογονιμότητας.

Μάλιστα, η ανδρική υπογονιμότητα περιγράφεται ως «μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας» ιδιαιτέρως

μετά την μετα-ανάλυση του 2017 των Levine et al όπου εξακριβώθηκε ότι ο αριθμός των

σπερματοζωαρίων μειώνεται με επιταχυνόμενο ρυθμό ετησίως (2,64%) σε όλα τα μέρη του κόσμου.

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που συμβάλουν στην ανδρική υπογονιμότητα. Μερικοί προκαλούνται

από σωματικά προβλήματα που εμποδίζουν την εκσπερμάτιση ενώ άλλοι επηρεάζουν την ποιότητα και

την παραγωγή του ίδιου του σπέρματος. Οι σημαντικότεροι παράγοντες είναι:

Συγγενείς και επίκτητες ανωμαλίες του ουρογεννητικού συστήματος: Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι άνδρες γεννιούνται με ή αποκτούν κατά την διάρκεια της ζωής του δυσλειτουργίες στο ουρογεννητικό τους σύστημα που όπως είναι αναμενόμενο επηρεάζουν την γονιμότητα τους. Μερικά παραδείγματα αποτελούν οι ανωμαλίες του σπερματικού πόρου, η κιρσοκήλη, η κρυψορχία (όταν ένας, ή και οι δύο όρχεις δεν έχουν κατέβει από την κοιλιακή χώρα στο όσχεο), υποσπαδίας (το ουρηθρικό στόμιο βρίσκεται στην κάτω πλευρά του πέους), αμφοτερόπλευρη απόφραξη ή απολίνωση των αγγείων, επιδιδυμίτιδα, παλίνδρομη εκσπερμάτιση (όταν το σπέρμα εισέρχεται στην ουροδόχο κύστη αντί να εξέρχεται από την

κορυφή του πέους)

Γενετικοί παράγοντες: Οι γενετικές ανωμαλίες ευθύνονται για το 15%-30% των περιπτώσεων

ανδρικής υπογονιμότητας και μπορεί να οδηγήσουν σε μη αναστρέψιμη μερική ή πλήρη

διακοπή της σπερματογένεσης. Καταστάσεις όπως το σύνδρομο Klinefelter, μικροδιαγραφές

του χρωμοσώματος Y και η κυστική ίνωση είναι μεταξύ των πιο συχνών γενετικών παθήσεων.

Ορμονικοί παράγοντες: Διαταραχές που οδηγούν σε ανισορροπία στις ορμόνες που

παράγονται από την υπόφυση, τον υποθάλαμο, τα επινεφρίδια και τον θυρεοειδή αδένα έχουν

συσχετιστεί με την ανδρική υπογονιμότητα. Παράδειγμα διαταραχών που οδηγούν σε

ορμονική ανισορροπία περιλαμβάνουν καρκίνους της υπόφυσης ή των όρχεων, συγγενή

υπερπλασία των επινεφριδίων, υπερ- και υποθυρεοειδισμός .

Λοιμώξεις του ουρογεννητικού συστήματος: Κάποιες λοιμώξεις είναι πιθανό να επηρεάσουν

την παραγωγή και την ποιότητα των σπερματοζωαρίων, ή να προκαλέσουν έλκη που

εμποδίζουν τη δίοδο του σπέρματος, π.χ ουρεόπλασμα, HPV, χλαμύδια, γονόρροια,

προστατίτιδα κ.α.

Ιατρικές παθήσεις και φάρμακα: Ορισμένες παθήσεις, όπως ο καρκίνος (ακόμη και οι

καλοήθεις όγκοι), ο διαβήτης, η κοιλιοκάκη κ.α μπορούν να επηρεάσουν την ανδρική

γονιμότητα. Επιπλέον, οι θεραπείες αυτών, όπως η χημειοθεραπεία, η ακτινοθεραπεία και

ορισμένα φάρμακα μπορεί να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην παραγωγή σπερματοζωαρίων.

Αυτοάνοσα νοσήματα : Ορισμένα αυτοάνοσα νοσήματα όπως πχ η ψωρίαση έχουν συσχετιστεί

με μείωση της ποιότητας του σπέρματος. Επιπλέον σε ορισμένες περιπτώσεις, το

ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί λανθασμένα να αναγνωρίσει τα σπερματοζωάρια ως εισβολείς

και να επιχειρήσει να τα καταστρέψει.

Σεξουαλικά προβλήματα: Προβλήματα όπως η στυτική δυσλειτουργία ή διαταραχές στην

εκσπερμάτιση (πρόωρη ή ανικανότητα εκσπερμάτισης) μπορούν να έχουν επίδραση στη

γονιμότητα.

Τραυματισμός: Το σωματικό τραύμα στους όρχεις, τον προστάτη, την ουρήθρα και την

σπονδυλική στήλη μπορεί επίσης να οδηγήσει σε προβλήματα γονιμότητας.

Ψυχολογικά προβλήματα: Η ψυχολογική κατάσταση ενός άνδρα έχει μεγάλο αντίκτυπο στην

γονιμότητα καθώς καταστάσεις όπως το στρές, το άγχος, η κατάθλιψη κ.α έχουν συσχετιστεί με

μειωμένη ποιότητα σπέρματος.

Ηλικία: Με την αύξηση της ηλικίας, η ποιότητα του σπέρματος μειώνεται και το ποσοστό

κατακερματισμού του DNA των σπερματοζωαρίων αυξάνεται.

Περιβαλλοντικοί παράγοντες: η έκθεση σε ατμοσφαιρικούς ρύπους, στην ακτινοβολία και σε

ουσίες όπως παρασιτοκτόνα, ζιζανιοκτόνα, βαρέα μέταλλα και άλλα βιομηχανικά χημικά

μπορεί να είναι άμεσα τοξική για τους γαμέτες, με αποτέλεσμα μειωμένο αριθμό και κακή

ποιότητα σπέρματος

Τρόπος ζωής: Ορισμένες επιλογές και συνήθειες του τρόπου ζωής μπορούν επίσης να

επηρεάσουν την ανδρική γονιμότητα. Αυτές περιλαμβάνουν το κάπνισμα, την υπερβολική

κατανάλωση αλκοόλ, τη χρήση ναρκωτικών, την ανεπαρκή ή ανθυγιεινή διατροφή, την

παχυσαρκία και την έλλειψη ή την υπερβολική σωματική άσκηση.

Δεδομένου ότι τα ποσοστά ανδρικής υπογονιμότητας είναι ιδιαιτέρως υψηλά στις μέρες μας και

υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επιδρούν στην ποιότητα του σπέρματος είναι σημαντικό οι άνδρες

να υποβάλλονται σε εξετάσεις γονιμότητας, όπως και οι γυναίκες (τεστ παπ). Η εξέταση που πραγματοποιείται για τον έλεγχο της ανδρικής γονιμότητας είναι το σπερμοδιόγραμμα και ανάλογα με το ιστορικό του κάθε κυρίου προτείνονται από το γιατρό και άλλες πιο εξειδικευμένες εξετάσεις. Η πρόληψη μπορεί να διασφαλίσει τη γονιμότητα πολλών ανδρών.